Lúc quá 15 giờ, ngày 29 tháng Mười Một vừa qua, Đức Thánh cha Lêô XIV đã mở lại các hoạt động: ngài đến Tòa Thượng phụ Chính thống Constantinople, là Giáo hội đứng đầu các Giáo hội Chính thống độc lập, nhưng liên kết với nhau trong cùng một đức tin và phong hóa.
G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA
Chính Thống giáo
Thuật ngữ “chính thống” được các Kitô hữu Hy Lạp sử dụng lần đầu vào thế kỷ IV để phân biệt đức tin chính truyền với các học thuyết lạc giáo. Một số Giáo hội Đông phương tách khỏi Giáo hội vào thế kỷ V do tranh luận về thuyết nhất tính cũng được gọi là Chính thống. Các Giáo hội Chính thống được dẫn dắt do một Thượng phụ, tước hiệu bắt nguồn từ năm Giáo hội đầu tiên: Rôma, Constantinople, Alexandria, Antiôkia và Giêrusalem - gọi là Ngũ Thượng phụ được thiết lập dưới thời Hoàng đế Giustino (527-565).
Tước hiệu này sau đó được mở rộng cho Tổng giám mục Mascơva hồi thế kỷ XVI, rồi cho các Tổng giám mục Serbia và Bulgaria hồi đầu thế kỷ XX và người đứng đầu Giáo hội Chính thống Rumani hồi giữa thế kỷ X.
Trong khi đó, người đứng đầu Giáo hội Chính thống Georgia cổ mang tước hiệu “Catholicos - Thượng phụ”. Cuối cùng, Giáo hội Armeni Tông truyền ở Etchmiadzin được lãnh đạo do một Tổng Thượng phụ (Catolocos supremo). Hệ thống phẩm trật Chính thống bao gồm ba cấp bậc truyền thống là phó tế, linh mục và giám mục...
Tòa Thượng phụ chung là tòa cao nhất và là trung tâm của Chính thống giáo trên toàn thế giới. Đức Thượng phụ chung là “primus inter pares” - “Người đứng đầu trong những người bình đẳng” - so với các Thượng phụ khác, và quyền tối thượng của Chính thống Constantinople thể hiện tính hiệp nhất của Chính thống giáo, đồng thời điều phối các hoạt động của Giáo hội.
Thẩm quyền của ngài bao gồm, ngoài Istanbul, bốm giáo phận Thổ Nhĩ Kỳ, núi Athos, Creta, Patmos và các đảo Dodecanese, và do sự di cư, còn có các giáo phận Chính thống tại Trung Âu, Tây Âu, châu Mỹ, Pakistan và Nhật Bản.
Sau cùng, Đức Thượng phụ chung còn là điểm quy chiếu của các tín hữu Chính thống trên thế giới tại những nơi không thuộc quyền tài phán trực tiếp của các Tòa Thượng phụ khác, như Chính thống tại Estonia, Lettonia...
Tòa Thượng phụ Chính thống Constantinople, trong nhiều thế kỷ đặt cạnh Nhà thờ Hagia Sophia. Sau khi Constantinople thất thủ năm 1453, tòa được chuyển về quận Phanar từ năm 1601, còn Nhà thờ Hagia Sophia bị Thổ Nhĩ Kỳ biến thành Bảo tàng viện như hiện nay.
Đức Thượng phụ chung
Đức Thượng phụ chung Constantinople hiện nay là Đức Bartolomaios I, tục danh là Demetrios Archondonis, năm nay 85 tuổi, sinh năm 1940 trên đảo Imbros ở biển Aegean thuộc Thổ Nhĩ Kỳ, vì thế ngài là công dân của nước này, tuy thuộc thuộc cộng đồng Hy Lạp. Ngài theo học tại Trường Thần học ở đảo Halki (1961), đậu Tiến sĩ Giáo luật tại Học viện Giáo hoàng Đông phương ở Rôma, học thêm tại Học viện Đại kết Bossey ở Genève Thụy Sĩ và Đại học Munich bên Đức.
Ngài chịu chức linh mục năm 1969, làm thư ký riêng của vị tiền nhiệm là Đức Thượng phụ chung Demetrios (1972-1991). Ngài được bổ nhiệm làm Tổng giám mục Philadelphia bên Mỹ (1973) và Calcedonia (1990), trước khi được bầu làm người kế vị thứ 270 của Thánh Anrê, vào ngày 02 tháng Mười Một năm 1991, lấy tên là Bartolomaios I. Ngài nổi tiếng với những nỗ lực thúc đẩy hợp tác liên Chính thống, đối thoại đại kết, cũng như việc bảo vệ môi trường, đến mức được gọi là “Thượng phụ xanh”.
Trực tiếp
