Đức Thánh cha ký Tông thư về giáo dục

Chiều ngày 27 tháng Mười vừa qua, Đức Thánh cha Lêô XIV đã ký Tông thư về giáo dục, với tựa đề: Disegnare nuove mappe di speranza, Vẽ nên những bản đồ hy vọng mới, nhân dịp kỷ niệm 60 năm công bố Tuyên ngôn Gravissimum educationis, Vai trò rất quan trọng của giáo dục, do Công đồng chung Vatican II ban hành.

G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA

Tông thư được Đức Thánh cha ký ngay tại trước bàn chờ chính của Đền thờ Thánh Phêrô. Cạnh Đức Thánh cha là Đức Hồng y José Tolentino de Mendonça, Tổng trưởng Bộ Văn hóa và Giáo dục, trước sự hiện diện của 400 linh mục đồng tế thánh lễ ngay sau đó, và đông đảo các tu sĩ cùng với giáo dân, hầu hết là sinh viên và giáo sư của 16 Đại học và Học viện Giáo hoàng ở Roma.

Việc ký kết - diễn ra bất ngờ ngay trước thánh lễ - đã được cộng đoàn tham dự chào đón bằng tràng pháo tay, trong buổi lễ khai mạc tuần lễ Năm Thánh dành cho giới giáo dục.

Thánh lễ

Trong bài giảng thánh lễ, Đức Thánh cha Lêô so sánh cuộc hành hương của giới đại học và việc họ bước qua Cửa Thánh, với hành trình theo Đức Kitô “mà không do dự, cũng không tìm cách vượt lên trước Người”.

Đức Thánh cha nói: Năm Thánh này có thể là cơ hội cho một khởi đầu mới, một ân sủng, giống như ân sủng mà người phụ nữ còng lưng trong Tin mừng đã nhận được khi được Chúa Giêsu chữa lành - “bà có thể đón nhận ân sủng của một cái nhìn mới, một cái nhìn rộng mở hơn”.

Theo Đức Thánh cha, người phụ nữ ấy, khi được dựng thẳng lên, đã thoát khỏi “tình trạng vô minh” của mình: khi con người chỉ biết cúi gập vào chính mình, họ không thể nhìn ra xa, vượt khỏi bản thân. “Và khi con người không còn khả năng nhìn vượt khỏi chính mình - khỏi kinh nghiệm riêng, ý tưởng riêng, sơ đồ riêng - họ vẫn là tù nhân, nô lệ, không thể hình thành phán đoán của riêng mình.”

Đón nhận điều đến từ tha nhân

Đức Thánh cha nói tiếp: “Tuy nhiên, điều thiện hảo có thể đến từ người khác, từ những “thực tại nền tảng. Chúng ta đón nhận chúng qua các bậc thầy, qua các cuộc gặp gỡ, qua những kinh nghiệm sống”. Biết đón nhận điều người khác mang lại là một kinh nghiệm ân sủng, chữa lành tính khép kín nơi ta, giúp ta được “dựng thẳng lên”, để có thể nhìn đời với tầm nhìn rộng hơn. Mỗi lần gặp gỡ Chúa Kitô, người ta có thể “thấy điều gì đó khác đi, thấy bằng một cách nhìn mới”. Đó là “sự mở ra với một chân lý có thể biến đổi đời ta.”

Được nâng cao nhờ học tập

Một sinh viên, nhờ nền giáo dục mình lãnh nhận, “mở rộng chân trời và viễn tượng của mình”. Như người phụ nữ được chữa lành, sinh viên cũng nhận được ân sủng của một tầm nhìn bao quát hơn, giúp họ vượt qua sự lười biếng trí thức và đánh bại tình trạng teo liệt thiêng liêng. “Đời sống thiêng liêng cần đến tầm nhìn xa đó... “một cái nhìn có thể nối kết mọi điều lại trong một ý nghĩa lớn lao và sâu sắc hơn”, từ chối mọi cách nhìn phiến diện.

Và Đức Thánh cha mời gọi giới đại học - sinh viên, giảng viên và các nhà nghiên cứu - rằng: “Giáo hội hôm nay và mai sau cần tầm nhìn thống nhất ấy”, noi gương các vị thánh như Augustinô, Tôma Aquinô, Têrêsa Avila và Edith Stein. Như các ngài, “chúng ta được mời gọi thực hiện công trình trí thức và tìm kiếm chân lý mà không tách rời khỏi đời sống”, để môi trường giáo dục không chỉ là nơi rèn luyện lý thuyết, mà trở thành “thực tại có sức biến đổi cuộc đời, làm sâu sắc tương quan của ta với Đức Kitô, giúp hiểu rõ hơn mầu nhiệm Giáo hội và trở nên chứng nhân can đảm của Tin mừng giữa xã hội.”

Không có chân lý, người ta có thể chết

Đức Thánh cha cũng khẳng định rằng các đại học Giáo hoàng phải tiếp nối hành động của Chúa Giêsu, Đấng chữa lành và nâng dậy người phụ nữ còng lưng... “việc chân thành tìm kiếm điều là chân lý và điều đáng sống” là “một hành vi của tình yêu”, nuôi dưỡng cơn đói khát chân lý và ý nghĩa. Đức Thánh cha cảnh báo: “Không có chân lý và những ý nghĩa đích thực, con người có thể rơi vào trống rỗng, thậm chí là chết”. Ngài nói thêm: “Không ai đơn độc trong hành trình tìm kiếm chân lý.”

Và Đức Thánh cha kết luận: “Những gì chúng ta nhận được khi tìm kiếm chân lý và dấn thân trong học hỏi giúp ta khám phá rằng mình không phải là những tạo vật bị ném ngẫu nhiên vào thế giới, nhưng thuộc về một Đấng yêu thương chúng ta và có một dự án tình yêu cho cuộc đời ta.”

Nội dung Tông thư

Trong Tông thư mới, Đức Thánh cha Lêô XIV kêu gọi các cơ sở giáo dục Công giáo đối diện với những thách thức kỹ thuật và xã hội hiện nay, đồng thời phát triển các truyền thống của mình.

Hiện nay, Giáo hội Công giáo là tổ chức điều hành mạng lưới cơ sở giáo dục ngoài công lập lớn nhất thế giới.

Đức Thánh cha mô tả bối cảnh giáo dục đương đại là “phức tạp, rời rạc và số hóa”. Do đó, ngài cho rằng cần thiết phải trở về với truyền thống phong phú của giáo dục Kitô giáo - vốn có khả năng đọc được “dấu chỉ của thời đại”, đồng thời duy trì sự thống nhất giữa lý trí và đức tin, giữa tư duy và đời sống.

Nền tảng trong đức tin

Giáo dục Kitô giáo, theo Đức Giáo hoàng, đặt nền tảng trên con người - hình ảnh của Thiên Chúa - với khả năng hướng tới chân lý và tương quan. Vì thế, mối liên hệ giữa đức tin và lý trí không chỉ là một lựa chọn tùy ý, mà là điều kiện cho mọi nhận thức: trường học Công giáo là môi trường nơi đức tin, văn hóa và đời sống hòa quyện vào nhau.

Đối với người dạy, chứng tá cá nhân quan trọng không kém việc giảng dạy. Do đó, việc đào tạo về học thuật, sư phạm, văn hóa và tôn giáo của các nhà giáo là yếu tố quyết định. Họ phải sẵn sàng không ngừng phát triển, không chỉ về chuyên môn mà còn cả về tinh thần và tôn giáo.

Đức Giáo hoàng nhấn mạnh rằng các cơ sở giáo dục Kitô giáo phải đào tạo con người hướng tới hòa bình, vốn không chỉ là sự vắng bóng bạo lực. Giáo dục vì hòa bình, theo Đức Thánh cha, đòi hỏi phải “từ bỏ vũ khí của lời nói gây hấn và cái nhìn phán xét, học ngôn ngữ của lòng thương xót và công lý hòa giải.”

Công nghệ mới phải phục vụ con người

Theo Đức Giáo hoàng, các cơ sở giáo dục Công giáo ngày nay phải chứng tỏ năng lực trong bối cảnh công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI). Công nghệ này phải phục vụ con người, chứ không thay thế con người; nó nên làm phong phú quá trình học tập chứ không được làm nghèo nàn các mối tương quan. Một trường học hay đại học Công giáo thiếu tầm nhìn có nguy cơ rơi vào “hiệu quả vô hồn và sự tiêu chuẩn hóa tri thức”, dẫn đến sự nghèo nàn tinh thần. Do đó, việc đào tạo giáo viên trong thời đại kỹ thuật số cũng cần được định hướng bởi “nghệ thuật phân định”:

Không thuật toán nào có thể thay thế điều làm nên bản chất của giáo dục con người: thi ca, sự châm biếm, lòng quan tâm, nghệ thuật, trí tưởng tượng, niềm vui khám phá và cả việc học từ sai lầm như một cơ hội để phát triển.” Ngoài ra, Đức Giáo hoàng kêu gọi các trường học Công giáo mở rộng cơ hội giáo dục cho những người có hoàn cảnh khó khăn về vật chất, thông qua học bổng và phương pháp giáo dục bao trùm. Ngài cảnh báo: “Nếu các trường Công giáo đánh mất người nghèo, họ sẽ đánh mất chính sứ mạng của mình.”

(Vatican News Fr. 27-10-2025; KAP 28-10-2025)