Tiếp kiến chung của Đức Thánh cha: Tuyên ngôn Thời đại chúng ta (Nostra Aetate) vẫn tiếp tục soi sáng con đường của Giáo hội

Sáng thứ Tư, ngày 29 tháng Mười vừa qua, lúc gần 9 giờ 45 phút, Đức Thánh cha Lêô XIV đã tiếp kiến chung hơn năm mươi ngàn tín hữu hành hương, tại Quảng trường Thánh Phêrô.

G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA

Hiện diện trong dịp này, có hơn hai mươi hồng y và giám mục các nước, đặc biệt có một số vị lãnh đạo các tôn giáo không Kitô đã tham dự cuộc gặp gỡ chiều tối hôm trước, ngày 28 tháng Mười, nhân kỷ niệm 60 năm Tuyên ngôn Nostra Aetate. Cách riêng cũng có hàng chục nhà sư Phật giáo trong áo cà sa cùng tham dự.

Như thường lệ, sau khi tiến qua các lối đi để chào thăm mọi người, chúc lành cho các em bé, Đức Thánh cha tiến lên lễ đài và bắt đầu buổi tếp kiến, với phần lắng nghe Lời Chúa, qua đoạn Tin mừng theo thánh Gioan (4, 21-24):

“Khi ấy, Chúa Giêsu nói với người phụ nữ Samari rằng: “Hỡi bà, hãy tin tôi, sẽ đến giờ - mà giờ ấy đã đến - khi người ta sẽ thờ phượng Chúa Cha, không phải trên núi này, cũng không phải tại Giêrusalem. Các người thờ Đấng mà các người không biết; còn chúng tôi thờ Đấng mà chúng tôi biết, vì ơn cứu độ phát xuất từ dân Do thái. Nhưng giờ đã đến - và chính là lúc này đây - khi những người thờ phượng đích thực sẽ thờ phượng Chúa Cha trong Thần Khí và sự thật; vì Chúa Cha tìm kiếm những người thờ phượng Ngài như thế. Thiên Chúa là Thần Khí, và những ai thờ phượng Ngài thì phải thờ phượng trong Thần Khí và sự thật.”

Bài huấn giáo

Trong bài huấn giáo tiếp đó, Đức Thánh cha tạm gác lại loạt bài giáo lý Năm Thánh về “Chúa Giêsu Kitô niềm hy vọng của chúng ta”, để trình bày về kỷ niệm 60 năm công bố Tuyên ngôn Nostra Aetate, Thời đại chúng ta, về tương quan giữa Giáo hội Công giáo với các tôn giáo khác.

Mở đầu bài huấn giáo, Đức Thánh cha nói: “Anh chị em thân mến, cách riêng các tín hữu hành hương trong đức tin và đại diện cho các truyền thống tôn giáo khác nhau!

Trọng tâm của buổi suy tư hôm nay, trong buổi Tiếp kiến chung được dành cho đối thoại liên tôn, tôi muốn đặt lời của Chúa Giêsu nói với người phụ nữ Samari:

“Thiên Chúa là Thần Khí, và những ai thờ phượng Ngài thì phải thờ phượng trong Thần Khí và sự thật.” (Ga 4,24) Trong Tin mừng, cuộc gặp gỡ này bày tỏ bản chất của đối thoại tôn giáo đích thực: đó là sự trao đổi được hình thành khi con người mở lòng với nhau bằng sự chân thành, lắng nghe cẩn trọng và cùng nhau làm cho đời sống nội tâm được phong phú. Đó là một cuộc đối thoại được nảy sinh từ cơn khát - lòng khao khát của Thiên Chúa đối với tâm hồn con người, và cơn khát của con người đối với Thiên Chúa. Tại giếng nước ở Sicar, Chúa Giêsu vượt qua những rào cản về văn hóa, giới tính và tôn giáo, và mời người phụ nữ Samari đi đến một hiểu biết mới về việc thờ phượng - không còn giới hạn trong một địa điểm cụ thể (“không trên núi này, cũng không tại Giêrusalem”), nhưng là trong Thần Khí và sự thật. Khoảnh khắc này nêu bật cốt lõi của đối thoại liên tôn, đó là khám phá sự hiện diện của Thiên Chúa vượt lên trên mọi ranh giới, và lời mời gọi cùng nhau tìm kiếm Ngài với lòng tôn kính và khiêm tốn.

Tuyên ngôn Công đồng

Sáu mươi năm trước, ngày 28 tháng Mười năm 1965, Công đồng chung Vatican II, qua việc ban hành Tuyên ngôn Nostra Aetate, đã mở ra một chân trời mới cho sự gặp gỡ, tôn trọng và hiếu khách thiêng liêng. Văn kiện sáng ngời này dạy chúng ta đón tiếp những người thuộc các tôn giáo khác không như những người xa lạ, mà như những bạn đồng hành trên con đường đi tìm chân lý; tôn trọng những khác biệt, trong khi vẫn khẳng định nhân tính chung của chúng ta; và nhận ra trong mỗi cuộc tìm kiếm tôn giáo chân thành, một phản chiếu của Mầu nhiệm Thiên Chúa duy nhất đang bao trùm toàn thể tạo thành.

Với Do thái giáo

Đặc biệt, ta không thể quên rằng hướng đi đầu tiên của Nostra Aetate là về phía thế giới Do Thái giáo, với mong muốn của thánh Gioan XXIII là phục hồi mối tương quan nguyên thủy. Lần đầu tiên trong lịch sử, Giáo hội đã soạn ra một văn kiện tín lý về nguồn gốc Do thái của Kitô giáo, đặt nền tảng Kinh thánh và thần học cho một bước ngoặt không thể đảo ngược: “Dân của Giao Ước Mới được liên kết thiêng liêng với dòng dõi Tổ phụ Abraham. Quả thật, Giáo hội Chúa Kitô nhìn nhận rằng khởi đầu của đức tin và ơn tuyển chọn của mình đã được tìm thấy, theo mầu nhiệm Thiên Chúa cứu độ, nơi các tổ phụ, ông Môsê và các ngôn sứ.” (Nostra Aetate, 4) Vì thế, Giáo hội “ý thức về gia sản chung với dân Do thái, và không vì lý do chính trị nhưng do lòng bác ái Tin mừng, lên án sự thù ghét, bách hại và mọi hình thức bài Do thái chống lại người Do thái ở mọi thời và bởi bất kỳ ai.” (ibid.) Kể từ đó, tất cả các vị tiền nhiệm của tôi đều đã lên án chủ nghĩa bài Do thái với những lời rõ ràng. Và hôm nay, tôi cũng xác nhận rằng Giáo hội không bao giờ dung thứ cho chủ nghĩa bài Do thái, nhưng còn tích cực chống lại nó, chính vì Tin mừng.

Thành quả dù những khó khăn

Hôm nay, chúng ta có thể tạ ơn Chúa vì tất cả những gì đã đạt được trong đối thoại Do thái - Công giáo suốt sáu thập kỷ qua. Thành quả này không chỉ nhờ vào nỗ lực con người, mà còn nhờ ơn trợ giúp của Thiên Chúa, Đấng mà theo niềm tin Kitô giáo, chính Ngài là cuộc đối thoại. Chúng ta không thể phủ nhận rằng trong thời gian ấy cùng có những hiểu lầm, khó khăn, xung đột, nhưng chưa bao giờ điều đó khiến cuộc đối thoại bị gián đoạn. Ngay hôm nay, chúng ta cũng không được để những hoàn cảnh chính trị hay bất công của một số người làm chúng ta xa rời tình bạn, nhất là khi chúng ta đã đạt được nhiều điều quý giá.

Tiếp tục hành trình

Đức Thánh cha nói thêm: “Tinh thần của Tuyên ngôn Nostra Aetate vẫn tiếp tục soi sáng con đường của Giáo hội. Văn kiện ấy nhìn nhận rằng mọi tôn giáo đều có thể phản chiếu “một tia sáng của chân lý soi sáng mọi người” (số 2), và cùng tìm kiếm lời giải cho những mầu nhiệm lớn lao của kiếp người. Do đó, đối thoại không chỉ mang tính trí thức, mà còn phải sâu sắc về mặt thiêng liêng. Tuyên ngôn mời gọi tất cả tín hữu Công giáo - giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân - chân thành dấn thân trong đối thoại và hợp tác với những người thuộc các tôn giáo khác, nhận ra và cổ võ tất cả những gì là chân thật, tốt đẹp và thánh thiện trong các truyền thống ấy (ibid.). Điều này, hôm nay càng cần thiết hơn bao giờ hết, vì ở hầu hết các thành phố trên thế giới, do sự di chuyển của con người, chúng ta được mời gọi sống chung và gặp gỡ nhau trong tinh thần huynh đệ. Nostra Aetate nhắc chúng ta rằng đối thoại đích thực bén rễ trong tình yêu, vốn là nền tảng duy nhất của hòa bình, công lý và hòa giải, đồng thời mạnh mẽ bác bỏ mọi hình thức kỳ thị hay bách hại, khẳng định phẩm giá bình đẳng của mọi con người (x. NA, 5).

Tái dấn thân

Vậy, anh chị em thân mến, sáu mươi năm sau Nostra Aetate, chúng ta có thể tự hỏi: Chúng ta có thể làm gì cùng nhau? Câu trả lời thật đơn giản: Hãy cùng hành động! Hơn bao giờ hết, thế giới chúng ta cần sự hiệp nhất, tình bạn và sự hợp tác. Mỗi tôn giáo đều có thể góp phần xoa dịu đau khổ của con người và chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta, đó là Trái đất. Các truyền thống tôn giáo của chúng ta dạy về chân lý, lòng cảm thương, sự hòa giải, công lý và hòa bình. Chúng ta phải tái khẳng định việc phục vụ nhân loại, trong mọi thời khắc. Cùng nhau, chúng ta phải cảnh giác trước việc lạm dụng danh Thiên Chúa, tôn giáo hay chính đối thoại, cũng như trước những nguy cơ do chủ nghĩa cực đoan và cuồng tín tôn giáo. Chúng ta cũng cần đối diện với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo một cách có trách nhiệm, vì nếu nó được hình thành như một thay thế cho con người, thì có thể xâm phạm nghiêm trọng đến phẩm giá vô biên và làm tê liệt trách nhiệm căn bản của con người. Các truyền thống của chúng ta có thể đóng góp to lớn vào việc nhân bản hóa công nghệ, và từ đó truyền cảm hứng cho việc điều chỉnh nó nhằm bảo vệ các quyền con người cơ bản.

Tái hy vọng hòa bình

“Như chúng ta đều biết, hòa bình bắt đầu từ trong lòng người. Theo nghĩa này, tôn giáo có thể đóng vai trò nền tảng. Chúng ta cần mang hy vọng trở lại trong đời sống cá nhân, trong gia đình, khu xóm, trường học, làng mạc, đất nước và cả thế giới. Niềm hy vọng này được xây dựng trên đức tin tôn giáo của chúng ta, trên niềm xác tín rằng một thế giới mới là điều khả thi.

Sáu mươi năm trước, Nostra Aetate đã mang lại hy vọng cho thế giới sau chiến tranh. Hôm nay, chúng ta được kêu gọi tái xây dựng niềm hy vọng ấy trong một thế giới bị tàn phá bởi chiến tranh và môi trường tự nhiên đang bị suy thoái. Hãy cùng cộng tác, vì nếu chúng ta hiệp nhất, mọi điều đều có thể. Đừng để điều gì chia rẽ chúng ta. Trong tinh thần đó, tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc vì sự hiện diện và tình bạn của anh chị em. Hãy truyền lại tinh thần hữu nghị và hợp tác này cho các thế hệ tương lai, vì đó là nền tảng đích thực của đối thoại.

Và giờ đây, chúng ta cùng thinh lặng cầu nguyện một lúc: Bởi vì lời cầu nguyện có sức biến đổi tâm hồn, tư tưởng, lời nói và hành động của chúng ta.

Chào thăm và nhắn nhủ

Sau bài huấn giáo bằng tiếng Ý, chín độc viên đã tóm tắt bài huấn giáo của Đức Thánh cha và những lời chào thăm và nhắn nhủ nhóm hành hương bằng các ngôn ngữ khác nhau.

Khi chào các nhóm nói tiếng Pháp, Đức Thánh cha nói: “Chúng ta hãy cầu xin Chúa Thánh Thần soi sáng cho cuộc đối thoại liên tôn của chúng ta bằng sự thật và tình yêu, để chúng ta có thể yêu thương tất cả anh chị em mình theo gương Chúa Giêsu.”

Với các tín hữu nói tiếng Anh, Đức Thánh cha đặc biệt nhắc đến những người đến từ Anh, Ireland, Na Uy, Thụy Điển, Ghana, Kenya, Nigeria, Uganda, Zimbabwe, Úc, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Hàn Quốc, Canada và Hoa Kỳ.

Đức Thánh cha nói thêm rằng: “Tôi đặc biệt bày tỏ lòng biết ơn đối với sự hiện diện của các nhà lãnh đạo và đại diện của các tôn giáo ngoài Kitô giáo. Nguyện xin Thiên Chúa, Đấng đã tạo dựng nên tất cả mọi người nam nữ, đổ tràn vào lòng chúng ta tinh thần huynh đệ, để chúng ta có thể nhận ra dấu ấn của lòng nhân hậu và vẻ đẹp của Thiên Chúa nơi mỗi con người.”

Với các tín hữu Ba Lan, Đức Thánh cha nhắc nhở: “Trong những ngày sắp tới, phụng vụ sẽ tưởng niệm các tín hữu đã qua đời. Lời cầu nguyện cho những người thân yêu đã khuất nhắc chúng ta rằng quê hương đích thực của chúng ta là ở trên trời. Những nỗ lực nhằm đạt được các của cải tạm thời cần thiết cho đời sống trần gian, phải luôn phát xuất từ tình yêu và lòng trung thành với chân lý Tin mừng, vốn không bao giờ qua đi, vì chúng bắt nguồn từ chính Thiên Chúa.”

Sau cùng, bằng tiếng Ý, Đức Thánh cha nói: “Tôi nồng nhiệt chào thăm các tín hữu nói tiếng Ý, đặc biệt là các nữ tu Dòng Phanxicô Alcantarine, đang cử hành Tổng hội của dòng, và cộng đoàn Đan tu Monte Oliveto Maggiore.

Tôi cũng thân ái chào đón đoàn hành hương của các giáo phận, và cầu xin Đức Trinh Nữ Maria ban cho anh chị em mọi ơn lành mong ước, và tha thiết nguyện chúc mỗi người có thể nơi đâu cũng trở nên chứng nhân quảng đại cho Tin mừng.

Tôi cũng chào hiệp hội quốc gia các nhà quản lý và chuyên viên cao cấp của ngành giáo dục, và các nhóm khác.

Sau cùng, anh chị em bệnh nhân thân mến, xin Đức Mẹ hãy luôn giúp anh chị em bước theo Chúa Giêsu, trên con đường thử thách.

Đức Thánh cha không quên chào thăm khoảng năm mươi đôi tân hôn và nhiều bạn trẻ hiện diện đông đảo tại Quảng trường.

Buổi Tiếp kiến chung của Đức Thánh cha được kết thúc với kinh Lạy Cha và phép lành của Đức Thánh cha.