Các lãnh đạo Công giáo Nigeria có phản ứng khác nhau trước các cuộc không kích của Hoa Kỳ

Trang mạng Công giáo OSV News ở Hoa Kỳ cho biết: Trong khi một số lãnh đạo Giáo hội Công giáo tại Nigeria hoan nghênh các cuộc không kích của Hoa Kỳ nhằm vào các tay súng thuộc tổ chức Nhà nước Hồi giáo (ISIS) ở vùng tây bắc Nigeria, thì một giám mục có tiếng nói mạnh mẽ đã kịch liệt phản đối, đồng thời một số vị lãnh đạo Giáo hội khác đặt vấn đề về cách diễn giải mang màu sắc tôn giáo của hành động này.

Phúc Nhạc | RVA

Hoa Kỳ đã tiến hành một cuộc tấn công chết người tại tây bắc Nigeria vào ngày 25 tháng Mười Hai vừa qua. Tổng thống Donald Trump tuyên bố rằng cuộc không kích nhắm vào các phần tử khủng bố thuộc Nhà nước Hồi giáo, những kẻ đã bách hại các Kitô hữu tại quốc gia này.

Tổng thống Trump đã viết trên mạng xã hội Truth Social ngày 25 tháng Mười Hai rằng:

“Tối nay, theo chỉ thị của tôi với tư cách là Tổng tư lệnh, Hoa Kỳ đã tiến hành một cuộc tấn công mạnh mẽ và chết chóc nhằm vào bọn khủng bố ISIS ở Tây Bắc Nigeria, những kẻ đã nhắm mục tiêu và tàn sát dã man, chủ yếu là các Kitô hữu vô tội, ở mức độ chưa từng thấy trong nhiều năm, thậm chí nhiều thế kỷ!”

Các phản ứng

Đức cha Phụ tá John Bogna Bakeni của Giáo phận Maiduguri nói với OSV News rằng: “Việc chính phủ Nigeria sẵn sàng đón nhận sự hỗ trợ quốc tế trước tình trạng bất an trầm trọng cũng là điều đáng mừng.”

Tuy nhiên, Đức cha Matthew Hassan Kukah, Giám mục Giáo phận Sokoto, phê bình các cuộc không kích. Ngài nói: “Bạo lực không thể đánh bại bạo lực... Kitô giáo đã tồn tại qua bách hại nhờ sự kiên cường, chứ không phải nhờ vũ lực. Chúng ta hãy lắng nghe lời trang nghiêm của Chúa Giêsu nói với thánh Phêrô: “Hãy xỏ gươm vào bao.”

Cha Augustine Ikenna Anwuchie, một linh mục Nigeria thuộc diện Hồng ân đức tin, Fidei Donum, hiện đang truyền giáo tại Giáo phận Marradi thuộc Cộng hòa Niger láng giềng, nói với OSV News rằng cuộc không kích gửi đi một thông điệp mạnh mẽ tới chính phủ Nigeria, vốn lâu nay chủ yếu áp dụng các biện pháp phi quân sự - mà theo một số người, biện pháp này là nhân nhượng khủng bố thông qua đối thoại và thương lượng.

Theo linh mục Anwuchie, chính phủ Nigeria thậm chí đã trả tiền chuộc mạng lên tới hàng tỷ (naira), thay vì thực hiện hành động quân sự quyết đoán. “Nói một cách thẳng thắn, quân đội Nigeria có đủ khả năng để đối đầu và giải quyết dứt điểm tình trạng bất an của đất nước. Tuy nhiên, quản trị yếu kém, tham nhũng và tâm lý bộ tộc đã khiến tình trạng này bị kéo dài”. Bất an tại Nigeria đã trở thành một “ngành công nghiệp”, đan xen với chính trị, tranh giành quyền lực, chủ nghĩa cực đoan tôn giáo và việc kiểm soát các nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú ở miền Bắc. “Cấu trúc an ninh quốc gia bị chi phối do những cá nhân có sự đồng cảm về sắc tộc và tư tưởng với các phần tử cực đoan”.

Nhiều nhà quan sát cho rằng, việc bách hại các Kitô hữu song hành với các cuộc tấn công nhắm vào những người Hồi giáo ôn hòa trong khu vực. Ví dụ: ngày 24 tháng Mười Hai, nhóm Hồi giáo cực đoan và khủng bố Boko Haram đã thực hiện một vụ đánh bom tự sát tại một nhà thờ Hồi giáo ở Maiduguri, khiến 30 người thiệt mạng. Trong khi đó, các mục dân Fulani đã tấn công một khu vực chủ yếu là Kitô hữu tại bang Benue, giết chết 5 người.

“Đối với nhiều người Hồi giáo, đây là một trong những lý do khiến Tổng thống Trump không nên mô tả tình trạng bất an của Nigeria như một vấn đề chỉ liên quan đến Kitô hữu. Dù vậy, nhiều người vẫn hoan nghênh cuộc không kích vì nó giúp chặn đứng các vụ giết chóc, trong khi những người khác vẫn thận trọng và phẫn nộ trước cách diễn giải mang tính tôn giáo,” ngài nói, đồng thời cảnh báo rằng dù Hoa Kỳ có thể hỗ trợ, Nigeria vẫn phải tự mình giải quyết các vấn đề an ninh.

Vẫn theo cha Anwuchie, “Chừng nào chính phủ này của Nigeria chưa hành động một cách quyết đoán và không khoan nhượng, chúng ta sẽ chỉ mới gãi trên bề mặt của cuộc khủng hoảng”.

Đức cha Kukah, trong sứ điệp Giáng sinh, đã nói rằng: “Dù chúng ta gọi họ là cướp, kẻ bất lương, bắt cóc, thánh chiến hay mục dân, thì điều chúng ta biết là những người đàn ông và phụ nữ bạo lực này đều là con em của chúng ta, xuất thân từ chính lòng xã hội của chúng ta”.

Đức cha cho rằng những kẻ tấn công là sản phẩm của sự kém phát triển, giáo dục sai lạc kéo dài nhiều năm tại miền Bắc Nigeria, nơi có tỷ lệ nghèo đói, mù chữ và bệnh tật cao nhất. “Sứ điệp rất đơn giản: Chúng ta phải cải tổ giáo dục hoặc sẽ diệt vong. Chúng ta phải chọn ánh sáng của tri thức và từ bỏ bóng tối của ngu dốt. Chúng ta phải tự đặt mình dưới những chuẩn mực luân lý cao hơn”.

Cha Moses Aondover Iorapuu, Tổng đại diện Giáo phận Makurdi, nói với OSV News rằng nếu không có sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, Nigeria không có cơ hội chống lại các phần tử thánh chiến. “Chúng tôi thức dậy và nghe tin này. Trước đó, chúng tôi đã nhận được thông tin về các kế hoạch tấn công trong dịp Giáng sinh và buộc phải điều chỉnh lại lịch các thánh lễ tại Giáo phận Makurdi. Đợt tấn công đầu tiên của Hoa Kỳ này phải mang tính ngăn chặn”.

Cha Iorapuu nói thêm: “Người dân Nigeria biết rằng nếu không có sự can thiệp của Hoa Kỳ, đất nước này không có cơ hội chống lại các phần tử thánh chiến đã xâm nhập vào tầng lớp chính trị”.

- Ông Nwankwo Tony Nwaezeigwe, Chủ tịch Liên minh Quốc tế Chống Nạn Diệt chủng Kitô hữu, tuyên bố rằng tổ chức của ông “rất vui mừng” khi biết Tổng thống Trump đã ra lệnh không kích. “Không có món quà Giáng sinh nào tuyệt vời hơn hành động đáng hoan nghênh này từ Tổng thống Hoa Kỳ”. Ông gọi Tổng thống Trump là “người bảo vệ Kitô giáo toàn cầu không thể khuất phục.”

Chính quyền Nigeria

Nhà chức trách Nigeria cho biết quân đội nước này đã phối hợp chặt chẽ với quân đội Hoa Kỳ trong một chiến dịch chung nhắm vào các phần tử khủng bố.

Trong tuyên bố ngày 26 tháng Mười Hai vừa rồi, Bộ Ngoại giao Nigeria xác nhận “sự hợp tác an ninh có cấu trúc với các đối tác quốc tế... Bạo lực khủng bố dưới bất kỳ hình thức nào, dù nhắm vào Kitô hữu, người Hồi giáo hay các cộng đồng khác, đều là sự xúc phạm đến các giá trị của Nigeria cũng như hòa bình và an ninh quốc tế.”

Tuy nhiên, cha Iorapuu không đồng ý với quan điểm này và cha cho rằng các phần tử khủng bố chưa bao giờ che giấu danh tính thánh chiến của mình, với mục tiêu tiêu diệt Kitô giáo khỏi Nigeria. Cha nói: “Việc bách hại các Kitô hữu tại Nigeria đã mang tính hệ thống. Vì thế, Giáo hội không thể tự mình giành chiến thắng. Các phần tử thánh chiến đã đánh bại cả quân đội và lực lượng an ninh nhà nước. Mong muốn của họ là thiết lập một nhà nước Hồi giáo tại Nigeria, và Kitô hữu là mục tiêu căn bản. Những người Hồi giáo ôn hòa khác chỉ trở thành nạn nhân phụ”.

Bách hại Kitô hữu và bắt cóc linh mục

Ông Emeka Umeagbalasi, Giám đốc tổ chức vận động xã hội Intersociety lấy cảm hứng từ Công giáo, đã nói với OSV News rằng: kể từ năm 2009, khi Boko Haram bắt đầu chiến dịch đẫm máu nhằm thiết lập một vương quốc Hồi giáo trên khắp vùng Sahel, đã có ít nhất 185.000 thường dân Nigeria bị giết, trong đó có 125.000 Kitô hữu và 60.000 người Hồi giáo ôn hòa. Kể từ năm 2009, các lực lượng thánh chiến cũng đã thiêu hủy 19.100 nhà thờ và chiếm giữ 1.100 cộng đồng Kitô hữu”.

Tuy nhiên, đài BBC đã đặt câu hỏi về các con số này, cho rằng phương pháp thống kê không rõ ràng và có sự lặp lại trong các báo cáo. Dẫn số liệu chính thức từ Hội đồng Giám mục Nigeria, tổ chức bác ái Tòa Thánh Trợ giúp các Giáo hội đau khổ (Aid to the Church in Need) cho biết trong thông cáo công bố trước Giáng sinh, rằng từ năm 2015 đến 2025, ít nhất 212 linh mục Công giáo đã bị bắt cóc tại Nigeria.

Nghiên cứu này ghi nhận các vụ bắt cóc xảy ra tại ít nhất 41 trong số 59 giáo phận và Tổng giáo phận của Nigeria. Trong số 212 linh mục bị bắt cóc, 183 người đã được thả hoặc trốn thoát, 12 người bị sát hại, và ba người khác qua đời sau đó do chấn thương và sang chấn trong thời gian bị giam giữ.

Hiện vẫn còn ít nhất bốn linh mục đang bị giam cầm: cha John Bako Shekwolo, cha Pascal Bobbo, cha Emmanuel Ezema và cha Joseph Igweagu.

(OSV News 26-12-2025)