Ba tuần lễ đã trôi qua từ khi các Hồng y bầu chọn Đức tân Giáo hoàng Lêô XIV, người ta thấy có những điểm tương đồng và khác biệt, những tiếp nối và thay đổi ngài thực hiện, tuy rằng ngài chỉ mới xuất hiện một ít lần trước công chúng và một số bài giảng hoặc diễn văn của ngài. Một số người dự đoán một triều đại Giáo hoàng dài đang nảy sinh.
G. Trần Đức Anh, O.P. | RVA
Trong một bài đăng trên trang mạng của Công giáo Đức (Katholische.de), truyền đi ngày 30 tháng Năm vừa qua, ký giả Ludwig Ring-Eifel đưa ra một số nhận định:
Trước tiên, có sự tiếp nối Đức Cố Giáo hoàng Phanxicô trong một số giáo huấn và quyết định, như: thăng tiến phụ nữ trong hàng ngũ lãnh đạo cũng như đánh giá cao thông điệp “Laudato sì” về việc bảo vệ môi trường. Như thế, vị Giáo hoàng đầu tiên người Mỹ không phải là người kỳ thị phụ nữ và cũng chẳng phải là người phủ nhận những khía cạnh tiêu cực của sự thay đổi khí hậu. Ngài cũng có ý tiếp tục chủ trương đồng hành hay hiệp hành trong Giáo hội mà Đức Thánh cha Phanxicô nhiệt liệt cổ động. Đức Lêô cũng cởi mở và tìm đến các hệ phái Kitô và tôn giáo khác.
Kế đến, Đức Thánh cha Lêô XIV tiếp nối các vị Giáo hoàng tiền nhiệm, dù không trưng dẫn đích danh các vị: ngài thường trưng dẫn hai vị Giáo hoàng trước Đức Phanxicô, như Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, về sự canh tân năng động truyền giáo của Hội Thánh, và với Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI, ngài chia sẻ chiều kích siêu việt của phụng vụ và nhấn mạnh đến “chân lý”. Theo ngài, chân lý phải giữ cùng vai trò như đức bác ái và mối quan tâm đối với mọi người. Đức Lêô XIV cũng trưng dẫn Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô I (1978) vị “Giáo hoàng mỉm cười”.
Hướng đi thứ ba của Đức Giáo hoàng Lêô được ghi nhận là hòa giải giữa các khuynh hướng khác nhau trong Giáo hội.
Sự thái cực hóa trong Giáo hội và giữa các trào lưu thần học gia tăng dưới triều đại của Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI và Phanxicô. Đây là vấn đề được đề cập tới trong các phiên họp toàn thể của Hồng y đoàn, trong tuần lễ trước khi vào mật nghị để bầu Giáo hoàng mới. Ước muốn của Đức Lêô XIV là thăng tiến sự hiệp nhất của Giáo hội, để Giáo hội có thể trở thành tấm gương cho một thế giới bị chia rẽ. Ước muốn này đã được Đức tân Giáo hoàng bày tỏ rõ ràng và trong những diễn văn những tuần lễ đầu tiên của ngài.
Nhận xét thứ tư: Đức Lêô thận trọng đánh giá cao các biểu tượng và truyền thống. Ngay từ lần xuất hiện đầu tiên trên bao lơn chính của Đền thờ Thánh Phêrô với áo choàng vai (mozzetta) màu đỏ sậm thuộc phẩm phục Giáo hoàng, Đức Lêô XIV cho thấy rõ ý định muốn theo đuổi con đường trung dung: giữa sự nhung nhớ truyền thống của Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI và đường lối rất “xuề xòa” trong y phục của Đức Giáo hoàng Phanxicô. Cả những chi tiết nhỏ cũng được giới báo chí để ý: ví dụ Đức Lêô chiều ý những người muốn hôn nhẫn của ngài, trong khi Đức Phanxicô thì dường như muốn rụt tay lại, khi có người tìm cách hôn nhẫn trên tay ngài. Cũng vậy, Đức Phanxicô đã thay đổi thánh giá đeo ngực, thánh giá màu bạc thông thường, còn thánh giá đeo ngực của Đức Lêô XIV thì màu vàng hay mạ vàng.
Điểm thứ năm là về nơi cư ngụ. Hiện nay, căn hộ dành riêng cho Đức Giáo hoàng ở Dinh Tông tòa đang được tu sửa để Đức tân Giáo hoàng Lêô dọn lên đó. Biện pháp này tiết kiệm rất nhiều cho công quỹ Tòa Thánh. Theo báo chí, phí tổn cư ngụ của Đức Giáo hoàng Phanxicô trong Nhà trọ thánh Marta lên tới khoảng 200.000 Euro mỗi năm, vì nơi ngài cư ngụ chiếm cả một tầng lầu của nhà trọ, và điều này làm mất tiền trọ do những người khách khác mang lại. Thêm vào đó, phí tổn bảo vệ an ninh cho Đức Giáo hoàng cũng gia tăng.
Ngoài ra, với căn hộ Giáo hoàng ở lầu ba Dinh Tông tòa, bên trên Quảng trường thánh Phêrô, Đức Giáo hoàng có thể cho thấy sự hiện diện của ngài ở Roma và mối liên hệ với Giáo triều Roma, hoạt động trong cùng Dinh Tông tòa ấy.
Đức Giáo hoàng Lêô chọn một xe khác để di chuyển: trong khi Đức Giáo hoàng Phanxicô dùng chiếc xe Fiat 500L, một loại xe con nhỏ bé hạng nhất, còn Đức tân Giáo hoàng thích lái xe màu đen hiệu VW Tiguan SUV chạy bằng điện, cũng có chỗ cho linh mục thư ký riêng.
Nhận xét thứ sáu, đó là: Đức Giáo hoàng Lêô là một người có tính cộng đồng. Khác với Đức Giáo hoàng Phanxicô, Đức Lêô XIV dường như muốn các Hồng y và các chức sắc Tòa Thánh can dự nhiều hơn trong việc đưa ra các quyết định. Trong bài giảng đầu tiên tại Quảng trường Thánh Phêrô, Đức Thánh cha Lêô nói rằng một Giáo hoàng “không bao giờ được chiều theo cám dỗ trở thành một vị lãnh đạo đơn độc hoặc một chủ nhân ông ở trên những người khác (...); Giáo hoàng được kêu gọi phục vụ đức tin của anh chị em mình bằng cách cùng đi với họ trong hành trình”.
Sau cùng là những vấn đề còn bỏ ngỏ: cho đến nay, Đức Lêô XIV chưa tỏ cho thấy ngài muốn xử lý những vấn đề cốt yếu đã được thảo luận trong các cuộc họp tiền mật nghị, trong đó có các vấn đề như:
a. Sự thiếu hụt tài chánh tại Vatican. Các quan sát viên cho rằng những tiền dâng cúng từ Mỹ, vốn ít ỏi dưới thời Đức Giáo hoàng Phanxicô, sẽ trở nên dồi dào hơn dưới thời Đức Giáo hoàng người Mỹ hiện nay. Điều này có đủ để giúp lấp đầy vào các lỗ hổng trong ngân sách Vatican hay không, hoặc Đức Giáo hoàng phải hủy bỏ việc cấm sa thải nhân viên Tòa Thánh hay không, người ta còn phải chờ xem.
b. Một vấn đề khác cần giải quyết là quy chế của Thượng Hội đồng Giám mục. Tuy Đức Giáo hoàng Lêô tuyên bố muốn tiếp tục con đường đồng hành hay hiệp hành (Sinodalità) đã được Đức Giáo hoàng Phanxicô khởi xướng, nhưng Đức Lêô XIV vốn là một Tiến sĩ giáo luật, ngài sẽ thiết lập quân bình hơn giữa sự hiệp hành với đoàn thể tính của Hàng Giám mục, như các Hồng y đã yêu cầu trong thời tiền mật nghị bầu Giáo hoàng.
c. Vấn đề bỏ ngỏ thứ ba cần giải quyết về chiến lược truyền thông. Thông tin dưới thời Đức Giáo hoàng Phanxicô là điều không lường trước được, những tuyên ngôn đột xuất trong các cuộc phỏng vấn, dường như là điều trái ngược với đặc tính dè dặt, như Đức Lêô chứng tỏ cho đến nay. Điều ngài sẽ làm như thế nào người ta chưa biết. Ngoài ra, cũng có vấn đề ngài sẽ xử lý vấn đề tốn kém lớn về nhân sự và máy móc của các cơ quan truyền thông Vatican.
d. Vấn đề tồn đọng khác là chính sách đối ngoại chuyên môn. Đức Giáo hoàng Phanxicô thường theo đuổi một lối tiếp cận đa hướng đối với chính sách ngoại giao: đôi khi ngài hành động một cách độc lập, thỉnh thoảng bổ nhiệm những đặc phái viên không chính thức, nhưng ngài cũng cho phép guồng máy ngoại giao chính thức của Vatican tiếp tục hoạt động. Hầu hết các quan sát viên cho rằng Đức Lêô sẽ tiến hành một chính sách ngoại giao truyền thống dưới sự điều hành của phủ Quốc vụ khanh Tòa Thánh.
e. Sau cùng, có những vấn đề pháp lý chưa được giải quyết. Trường hợp Đức Hồng y Angelo Becciu bị Đức Giáo hoàng Phanxicô cách chức vì vai trò của Đức Hồng y trong vụ mua tòa nhà ở Luân Đôn, Anh quốc làm cho Tòa Thánh bị thiệt hại hàng trăm triệu Euro, và sau đó Đức Hồng y được Đức Giáo hoàng Phanxicô tha thứ, nhưng hiện Đức Hồng y Becciu đang chờ kháng án, đây là vụ điển hình nhất trong những vụ khó khăn mà Đức Giáo hoàng đương kim phải giải quyết. Tiếp đến là vụ xét xử cựu linh mục Dòng Tên Marco Rupnik, bị nhiều nữ tu tố cáo lạm dụng tinh thần và tính dục.
(KNA 30-5-2025)
Trực tiếp
